میلیاردها دلار خسارت و صدها هزار کشته نتایج تصمیمات نادرست

اگر برنامه‌ریزی کلان در دستور کار مدیران ارشد دولتی بود و ‌اگر متناسب با میانگین جهانی راه‌آهن ساخته بودیم و اگر همانند همه کشورهای توسعه یافته و یا می‌توانستیم در حال توسعه قطار‌های سریع‌السیر را به کار بگیریم، امروز هم می‌توانستیم میلیارد‌ها دلار در بخش سوخت صرفه‌جویی کرده بودیم و هم ‌رضایت مردم را جلب کنیم و هم روزانه صد‌ها ‌ایرانی‌ به دلیل آلودگی هوا فوت نمی‌کردند.

در بررسی ‌تصادفات جاده‌ای ‌در ۲۵ سال گذشته، به طور متوسط سالانه ۲۰ هزار کشته و حدود ۱۵ هزار تن مجروح شده‌اند‌ که مجموعه این تلفات‌ در این سال‌ها، چندین برابر شهدا و کشته‌شدگان جنگ بوده است.

دکتر احمدرضا نیک کار در گفت‌و‌گو با تابناک، ضمن بیان این مطلب‌ خاطر‌نشان کرد: در ۲۵ سال گذشته ۵۰۰ هزار کشته داشته‌ایم و ۳۷۵هزار مجروح صعب العلاج. این رقم چشمگیری است؛ به عبارتی در ۲۵ سال گذشته نزدیک به یک میلیون ‌کشته و مجروح داشته‌ایم. این آمار را می‌توان‌ از ابعاد گوناگونی نگاه کنیم. یک بعد آن خسارات‌ مادی است.

قائم مقام اسبق وزارت راه، با بیان اینکه خسارت‌های مادی و انسانی سوانح رانندگی در ایران به سبب کارهایی است که باید انجام می‌شد ولی نشده است، گفت: اگر به طور متوسط دیه را در ۲۵ سال گذشته، ۲۰ میلیون حساب کنیم، رقمی ‌حدود ۱۰هزار میلیارد تومان بابت ۵۰۰هزار ‌کشته و اگر هر مجروح را هم ۵ میلیون حساب کنیم، حدود ۱۷۷۵میلیارد تومان هم بابت مجروحین دیه پرداخت شده است که در مجموع این دو قلم، بالغ بر ۱۲هزار میلیارد تومان می‌شود. همچنین اگر متوسط اتومبیل‌های از بین رفته در این تصادفات را ‌در نظر بگیریم (۳ تن در هر اتومبیل) نزدیک به ۳۰۰ هزار اتومیبل نابود شده‌ است؛ اگر برای هر خودرو ۱۰ میلیون تومان در نظر بگیریم، ‌۳۰ هزار میلیارد تومان می‌شود.

این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به سرمایه‌های هنگفت انسانی که در تصادفات جاده‌ای از دست می‌دهیم، گفت: با توجه به مجموعه کسانی که در این تصادفات از بین می‌روند و هزینه‌هایی که دولت برای ‌این‌ها کرده (از دوران ابتدایی تا دانشگاه و یا پس از آن) مجموعه این ارقام‌، حدود ۴۲ هزار میلیارد تومان می‌شود؛ بنابراین،‌ با محاسبه این اعداد به دلار ۱۰۰۰ تومانی، به طور متوسط در دو دهه گذشته، بالغ بر ۴۲ میلیارد دلار هزینه نداشتن جاده‌ها و راه‌آهن مناسب و دیگر وسایل نقلیه‌ای که می‌توانسته در اختیار ما باشد، پرداخت کرده‌ایم و متأسفانه هیچ توجهی هم به این موضوع نداشته‌ایم. میلیارد‌ها دلار خسارت و صد‌ها هزار کشته نتایج تصمیمات نادرست.


نیک کار در ادامه افزود: ما در مجموع‌ کمتر از ۳هزار کیلومتر آزادراه در کشور داریم.‌‌ تا اوایل انقلاب‌ در بخش ناوگان ریلی، حدود ۵ هزار کیلومتر‌ راه آهن داشتیم و نزدیک به ۵ هزار کیلومتر هم در سه دهه گذشته به آن اضافه شده ‌که بعضا خیلی از آن باری است و عملا می‌توان گفت که در بخش ریلی هم هیچ کاری نکرده‌ایم. به طور متوسط سالی ۳۰۰ کیلومتر هم راه آهن نساخته‌ایم که بتواند به فرسودگی و استهلاک جاده‌ها کمک کند. پس ‌باید ‌‌خلاصه بگویم ‌در مورد راه‌آهن متناسب با نیاز جامعه برنامه‌ریزی نکرده‌ایم.

وی با بیان اینکه متأسفانه به رغم آنکه کارهای بزرگی در کشور انجام شده، در بخش زیرساخت‌های حمل و نقل بسیار ضعیف بوده‌ایم، گفت: ‌اگر برنامه‌ریزی کلان در دستور کار مدیران ارشد دولتی بود و باز هم اگر متناسب با میانگین جهانی راه آهن ساخته بودیم و اگر همانند همه کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه، می‌توانستیم قطار‌های سریع السیر را به کار بگیریم، امروز هم میلیارد‌ها دلار در بخش سوخت صرفه جویی کرده بودیم و هم توانسته بودیم رضایت مردم را جلب کنیم و هم روزانه صد‌ها ‌ایرانی‌ به دلیل آلودگی هوا فوت نمی‌کردند.

وی که نخستین مدیر پروژه قطار سریع السیر بوده، در ادامه به انتقاد از هدر دادن پول‌های کشور در موارد بلا استفاده پرداخت و گفت: هم‌اکنون حدود نود فرودگاه در کشور داریم اما ‌حدود ۱۵ فرودگاه عملیاتی است و شاید از نظر اقتصادی، ‌۳ فرودگاه اقتصادی و بقیه آن‌ها ضرر ده باشند. نگهداری همین فرودگاه‌هایی که ساخته‌ایم و هواپیمایی در آن نمی‌پرد، سالانه میلیار‌ها تومان هزینه دارد. در جاهایی سرمایه‌گذاری‌هایی کرده‌ایم و بهای نگهداری آن را می‌دهیم که هنوز بلا استفاده است؛ به عبارت دیگر، هزاران میلیارد تومان ‌برای موارد بی‌مصرف هزینه کرده‌ایم و برای جاهایی که نساخته‌ایم، میلیارد‌ها دلار در سال ضرر می‌دهیم و این در حالی است که سالانه ناراحتی‌هایی که به هموطنان در پی تصادفات جاده‌ای منتقل می‌شود، ‌جبران‌ناشدنی است.‌‌ همان گونه که گفتم، بارز‌ترین آن‌ها سالانه بیش از ۱۰ میلیارد دلار ضرر نساختن آزاد‌ راه‌ها و شبکه ریلی کشور را پرداخت می‌کنیم.

نیک کار با انتقاد از راهکار‌های منطقی و مقطعی‌ گفت: مشکل حمل و نقل و همچنین آلودگی هوا، نداشتن جاده‌های استاندارد و سال‌ها بی‌توجهی به توسعه خطوط ریلی کشور است. اینکه فکر کنیم با زوج و فرد کردن می‌توانیم آلودگی هوا را حل کنیم به بیراهه رفتن است، چرا که زندگی انسان‌ها را به هم می‌ریزیم و حق نداریم به عنوان مسئول به فردی که از خودرو برای ‌کار روزانه خود استفاده می‌کند، بگوییم که حق ندارد آن را ‌بیرون بیاورد. نباید صورت مسأله را پاک کنیم.

وی در ادامه اظهار داشت: باید زیرساخت‌ها را به گونه‌ای توسعه دهیم و مدیریت کنیم که با معضل گرفتار نشویم، چون اگر می‌گوییم سالانه یک میلیون ماشین تولید می‌کنیم و ۵۰ درصد آن در تهران استفاده می‌شود،  در ده سال آینده، ۵ میلیون ماشین به ماشین‌های تهران اضافه خواهد شدو ‌آن زمان‌ است که باید خیابان‌ها را زوج و فرد کنیم. نتیجه این گونه فکر کردن به بن بست رسیدن است. باید از افرادی برای تصمیم گیری استفاده کنیم که ‌شرایط ‌‌و شایستگی آن سمت را داشته باشند و بتوانند به ابعاد و گستردگی تصمیماتی که می‌خواهند بگیرند، بیشتر ‌بیندیشند، نه اینکه عجولانه از سر خود باز کنیم و بگوییم زوج و فرد کنید. آخرش که چی؟ و هیچ وقت هم حل نخواهد شد و منتظر باشیم و دعا کنیم که باد و بارانی بیاید!

نیک کار در ادامه با بیان اینکه وقتی صحبت از بی‌برنامگی می‌شود، متأسفانه محدود به دولت‌ها نمی‌شود، گفت: ‌متأسفانه در ‌تهران تراکم بیست سال آینده را هم فروخته‌اند و در کوچه‌ها هم برج ساخته شده بدون اینکه در نظر بگیرند ‌این کوچه‌ها کشش این همه خانه جدید را دارد یا خیر. بیشتر ‌بیزینس نگاه می‌کنند تا اینکه مشکل مردم چه می‌شود. اینکه تراکم بفروشید و با آن پروژه جدید تعریف کنید و پل جدید بزنید، شاهکار نیست، بلکه ‌ایرادی بزرگ است. متأسفانه نگاه‌ها در این بخش اصولی نیست. تهران واقعا ‌کشش ندارد که اجازه دهیم این همه ساختمان بلند‌مرتبه در آن ساخته شود و از طرفی بگوییم چرا این همه ماشین در خیابان‌هاست. هم‌اکنون مجلس هم به میدان آمده و به جای تفکر ریشه‌ای و در نظر گرفتن مطالعات عمیق و استراتژیک به استناد برخی برداشت‌های سلیقه‌ای، بحث انتقال پایتخت را مطرح می‌کند و می‌خواهد به گونه دیگر‌ صورت مسأله را پاک کنند. ‌چرا اینقدر اجازه می‌دهند فضا‌ها توسعه پیدا کند، بدون اینکه به حمل و نقل و زیر‌ساخت‌ها توجه شود؟

وی با تأکید بر ضرورت گسترش شبکه ریلی گفت: یکی از ارزان‌ترین راه‌های حمل و نقل و همچنین ایمن‌ترین آن‌ها، جابجایی مسافر و بار توسط شبکه خط آهن است. متأسفانه در این باره از استانداردهای جهانی بسیار عقب افتاده‌ایم. اکنون بیشتر کشورهای توسعه یافته یا در حال توسعه، درصدد افزایش سرعت مطمئنه در جابجایی ریلی، گسترش این خطوط به همه مناطق کشور هستند؛ اما در کشور ما هنوز استفاده از فناوری روز دنیا، خدمات و رضایت پایین مسافران و بسیاری از مسائلی از این دست، سبب شده، ‌شبکه ریلی کشور چندان توفیقی از کاهش بار ترافیک، حجم تصادفات و کاهش آلودگی نداشته باشد.